Samenvatting

De wijziging op de ‘Spoedwet wegverbredingen’, de ‘Wet versnelling besluitvorming wegprojecten’, maakt het mogelijk om op korte termijn de capaciteit van de wegen te vergroten. Duurzame en onderhoudsarme wegverbredingen in cementbeton hebben goede perspectieven, met name bij intensief en zwaar verkeer. Betonverhardingen scoren beter ten opzichte van asfaltverhardingen op milieukosten en vaak ook op integrale kosten.

De meeste ervaring met cementbetonnen wegverbredingen aan asfaltconstructies is niet in Nederland, maar in Duitsland opgedaan. Het ‘Landesbetrieb Strassenbau’ in Nordrhein-Westfalen past bij zwaarbelaste verkeersaders altijd een betonnen rechterrijstrook met een vluchtstrook toe. Deze verbredingsconstructie heeft zich sinds de jaren tachtig ontwikkeld tot een duurzame verharding.

Ook in Nederland zijn cementbetonverhardingen tegen asfaltbetonverhardingen aangebracht. Vaak gaat het om busbanen, maar er is ook ervaring met invoeg- en uitrijstroken van autosnelwegen. Deze verhardingen gedragen zich goed. De ervaring leert dat bij aansluitingen van asfalt op betonverhardingen geen speciale maatregelen nodig zijn.

In deze publicatie worden het ontwerp en de uitvoering van wegverbredingen in cementbeton belicht. De informatie is met name afgestemd op autosnelwegen, provinciale wegen en busbanen. In het bijzonder gaat het over de aansluiting tussen bestaande asfaltbetonnen of cementbetonnen verhardingsconstructies met een wegverbreding van cementbeton. Oplossingen voor andere wegcategorieën zijn hieruit af te leiden.

De publicatie vergelijkt voorbeelden van wegverbredingen in cementbeton met wegverbredingen in asfaltbeton, die niet projectspecifiek zijn. Daarbij is in de onderzoeksperiode wel uitgegaan van vergelijkbare verbredingsconstructies met bijbehorende onderhoudsregimes. De uitgewerkte voorbeelden per wegcategorie zijn:

Bij deze vergelijkingen is gebruikgemaakt van het ‘Afwegingsmodel wegen’ (AMW) van CROW. Met dit model kunnen gebruikers milieueffecten, kosteneffecten en overige aspecten meewegen en inzichtelijk maken bij de afweging van ontwerpvarianten. Het model is primair bedoeld voor ontwerpers, beheerders, adviseurs en beslissers in de wegenbouw die werkzaam zijn bij overheid, adviesbureaus en aannemers. Voor de milieubeoordeling wordt gebruikgemaakt van milieukosten op basis van levenscyclusanalysegegevens (LCA) per materiaal. De aanleg-, reconstructie-, onderhoud- en sloopkosten worden automatisch per materiaal in het AMW berekend. Voor de kostengegevens is de database van AMW gebruikt. De kosten zijn geactualiseerd naar prijspeil 2010 en worden als netto contante waarde aangegeven. Projectspecifieke factoren kunnen in de afweging worden betrokken. Deze komen tot uitdrukking in de multicriteria-analyse, waarbij deze onder de noemer ‘overige aspecten’ worden gewogen. In de uitgewerkte voorbeelden is de standaardinstelling van het AMW gehanteerd, waarbij de weegset ‘milieu’, ‘kosten’ en ‘overig’ even zwaar zijn gewogen (respectievelijk 33%, 33% en 33%). De multicriteria-analyse wordt weergegeven in een zogenoemde weegdriehoek. De weegdriehoek geeft in feite een gevoeligheidsanalyse van de gebruikte weegset op het eindresultaat. De driehoek geeft alle mogelijke weegsets waarmee LCA, kosten en overige aspecten gewogen kunnen worden.
Met het AMW kunnen deze verschillende criteria over een langere onderzoeksperiode worden beoordeeld zodat een transparante en onderbouwde keuze wordt verkregen. Het AMW speelt daarmee in op de actuele trend van duurzaam inkopen en duurzaam bouwen.

Conclusies van drie uitgewerkte voorbeelden

Voorbeeld 1 Autosnelweg
Milieu. Verbreding in doorgaand gewapend beton biedt milieukundige voordelen. Op alle aspecten worden voordelen gehaald, maar vooral de lagere emissies zorgen voor lagere milieukosten. Hier is een voorkeur voor een verbreding in doorgaand gewapend beton uit af te leiden.
Kosten. De aanlegkosten van de verbreding in doorgaand gewapend beton zijn hoger dan de verbreding in asfalt. De onderhoudskosten zijn door het zoab-onderhoudsregime min of meer vergelijkbaar. Doordat de sloop- en reconstructiekosten bij de dgb-variant lager zijn, is de netto contante waarde over de beschouwde periode voor dgb maar iets hoger (+3,5%).
Multicriteria-analyse. Een verbreding in doorgaand gewapend beton heeft de laagste, dat wil zeggen de meest gunstige, gewogen score. Bovendien is een verbreding in doorgaand gewapend beton niet gevoelig voor de standaardweegset. Doorgaand gewapend beton is daarom een goede keuze.

Voorbeeld 2 Provinciale weg
Milieu. De verbreding in ongewapend, uitgeborsteld beton is op basis van milieukosten de meest gunstige oplossing. Deze oplossing is nagenoeg gelijk aan de ogb-verbreding met geveegd beton.
Kosten. Hoewel de materiaalkosten voor een verbreding in asfalt duidelijk lager liggen dan bij verbredingen in cementbeton, scoort cementbeton qua onderhoudskosten veel beter. Bij de integrale kostenafweging gaat de eerste voorkeur uit naar ongewapend beton (uitgeborsteld).
Multicriteria-analyse. De verbreding in ongewapend beton heeft een duidelijke voorkeur. Dat geldt zowel voor de variant met uitgeborsteld beton als voor de variant met een oppervlak dat voorzien is van een bezemstreek.

Voorbeeld 3 Busbaan
Milieu. De milieukosten van de verbreding in doorgaand gewapend beton zijn aanmerkelijk lager dan de variant met de asfaltverharding.
Kosten. De aanlegkosten van de variant in doorgaand gewapend beton zijn weliswaar hoger, maar de onderhoudskosten zijn aanmerkelijk lager. Hierdoor is een verbreding in beton volgens de netto-contante-waarde-methode uiteindelijk de meest gunstige oplossing.
Multicriteria-analyse. De verbreding in doorgaand gewapend beton is het beste ontwerp en de betere oplossing.

Uit de uitgewerkte voorbeelden blijkt dat wegverbredingen in cementbeton vooral op gebied van milieukosten een duurzame oplossing bieden. Dit op basis van levenscyclusanalyse (LCA) en een integrale kostenbenadering op basis van netto contante waarde.